Leczenie otyłości w Centrum Solutaris
Leczenie otyłości – informacje dla pacjenta
1. Czym jest otyłość?
Znaczna nadwaga i otyłość przez wiele lat traktowane były jedynie jako skutek niezdrowych nawyków i z tego powodu postrzegane negatywnie.
Obecnie wiemy jednak, że otyłość często ma postać choroby przewlekłej, uwarunkowanej nie tylko nawykami żywieniowymi, lecz także czynnikami genetycznymi, zaburzeniami hormonalnymi i układu pokarmowego, a także czynnikami psychologicznymi i oddziaływaniem środowiska.
Otyłość to efekt negatywnego wpływu na organizm kombinacji tych czynników. Rzadko ustępuje samoistnie i ma skłonność do nawrotów. Może też prowadzić do niekorzystnych, wtórnych konsekwencji zdrowotnych, psychologicznych, społecznych i ekonomicznych.
Z tych powodów otyłość warto i należy leczyć, co oznacza znacznie więcej niż okresowe stosowanie diet odchudzających, a współczesne metody leczenia otyłości są tematem tego artykułu.
2. Definicja otyłości
Do niedawna otyłość deklarowano na podstawie jednego wskaźnika, który opisuje stosunek masy ciała do wzrostu (z ang. Body-Mass Index, w skrócie: BMI). Uznawano, że o otyłości możemy mówić, gdy wartość naszego BMI przekracza 30 kg/m2.
Obliczenie BMI to bardzo prosta operacja, którą możemy wykonać samodzielnie, a potrzebne nam będą w tym celu dwie informacje: masa ciała w kilogramach oraz wzrost w metrach. Te liczby wykorzystamy we wzorze: BMI = masa (kg) / wzrost2 (m2). Dla osoby o masie ciała równej 60 kg i wzroście 1,6 m, wzór ten będzie wyglądał tak: BMI = 60 / 1,62 = 60 / 1,6 x 1,6 = 60 / 2,56 = BMI 23,4.
Obecnie tak uproszczona metoda określania otyłości nie jest już stosowana, ponieważ nie uwzględniała ona wielu istotnych dla znaczenia BMI czynników, takich jak zróżnicowanie tkanek (tłuszcz, mięśnie, kości), czy indywidualnych uwarunkowań genetycznych. Otyłość definiuje się współcześnie właśnie jako chorobę przewlekłą, którą cechuje nadmierne nagromadzenie tkanki tłuszczowej w organizmie, wskutek – między innymi – utrzymującego się przez dłuższy czas dodatniego bilansu energetycznego, czyli sytuacji, w której organizm przyjmuje w pożywieniu więcej energii, niż jest w stanie zużytkować. Wynik BMI, w połączeniu z innymi informacjami o stanie zdrowia pacjenta, dalej jest jednak przydatny w diagnostyce i leczeniu otyłości.
3. Skala zjawiska
Według Światowej Organizacji Zdrowia, otyłość jest chorobą, z którą żyje na świecie blisko 650 milionów ludzi. Największy (powyżej 30% mieszkańców) odsetek osób z otyłością występuje w USA i w krajach Zatoki Perskiej, najmniejszy (poniżej 10%) – w Afryce Środkowej i Południowej Azji. W krajach europejskich, w Australii i Kanadzie oraz w Ameryce Łacińskiej obserwuje się średnią częstość występowania tej choroby (20-30% mieszkańców).
4. Negatywny wpływ na zdrowie
Otyłość, oprócz tego, że sama w sobie może znacząco obniżyć komfort życia, często prowadzi do wtórnych, czasem bardzo poważnych, zmian chorobowych.
Powikłania otyłości mogą wystąpić w trzech obszarach:
– metaboliczne: niealkoholowa, stłuszczeniowa choroba wątroby; kamienie żółciowe; niepłodność; nowotwory; choroby układu krążenia (udar mózgu, choroba tętnic wieńcowych, dyslipidemia, zatorowość płucna, nadciśnienie); stany przedcukrzycowe, cukrzyca typu 2, insulinooporność; niewydolność wieńcowa serca; zakrzepica; dna mocznowa;
– mechaniczne: astma; bezdech senny; przewlekły ból pleców; choroba refluksowa przełyku; nietrzymanie moczu; choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych; upośledzone funkcjonwanie fizyczne;
– psychiczne: depresja; zaburzenia lękowe.
Leczenie otyłości prowadzi do zminiejszenia ryzyka powikłań. Już zmniejszenie masy ciała o 5% znacząco redukuje ryzyko chorób układu krążenia i cukrzycy typu 2, poprawia profil lipidów i cisnienie tętnicze krwi oraz łagodzi ból związany z chorobą zwyrodnieniową stawów.
5. Odchudzanie czy leczenie?
Ważna jest różnica między tak popularnym „odchudzaniem się”, a leczeniem otyłości.
Odchudzanie – nastawione jest na szybki efekt, który na ogół jest jednak krótkotrwały. Podejmujemy się go bowiem pod wpływem impulsów, wywołanych przez różne okoliczności życiowe, takie jak wakacje, ślub lub inne ważne wydarzenia w rodzinie. Decyzję o odchudzaniu rzadko poprzedza analiza ogólnego stanu zdrowia, przyczyn otyłości i zagrożeń z nią związanych – liczy się głównie efekt „wizualny”.
Leczenie – ma na celu ogólną poprawę stanu zdrowia pacjenta. Ważniejsze niż tempo spadku masy ciała są tutaj trwałość osiągniętych rezultatów i poprawa stanu zdrowia i samopoczucia. Przedmiotem leczenia otyłości są jej wszystkie możliwe przyczyny i wszystkie potencjalne skutki.
Odchudzanie się w sposób rozsądny i zgodny z zasadami zdrowego żywienia jest rzeczą dobrą, ale tylko odpowiednia diagnostyka i wielotorowe leczenie otyłości umożliwiają poprawę stanu zdrowia i zmniejszenie ryzyka powikłań otyłości w dłuższym okresie.
6. Kto uczestniczy w terapii otyłości?
Niektóre problemy zdrowotne (metaboliczne, funkcjonalne) mogą być ukrytym powodem lub przyczyniać się do wystąpienia otyłości. Otyłość, z kolei, może prowadzić do powikłań w obrębie różnych układów i narządów ludzkiego ciała. Dlatego w leczeniu otyłości – poza lekarzem prowadzącym – może być potrzebna pomoc lekarzy, specjalizujących się w innych dziedzinach medycyny. Potrzeby pacjenta w tym zakresie ustala się na podstawie wyników badań diagnostycznych i wywiadu lekarskiego.
W terapii otyłości ważne role mają także dietetycy i fizjoterapeuci, którzy pomagają pacjentowi powrócić do optymalnej masy ciała poprzez starannie opracowane, indywidualne diety lecznicze oraz ćwiczenia i inne zabiegi fizjoterapeutyczne.
Pacjentom, u których otyłość jest przyczyną problemów natury psychologicznej, takich jak depresje czy stany lękowe, albo u takich, którzy potrzebują wsparcia w procesie leczenia, pomocy może udzielić psycholog.
Na żadnym etapie leczenia pacjent nie jest sam – w terapii uczestniczy sformowany w tym celu zespół, którego pacjent jest najważniejszym członkiem.
7. Jak przebiega leczenie?
Terapia otyłości to proces długotrwały. Wyróżnić w nim można jednak kilka kluczowych etapów:
Krok pierwszy – wiedza:
– otyłość jest obecnie często klasyfikowana jako choroba, którą można i warto leczyć tak, jak każdą inną przypadłość: świadomość tego faktu jest warunkiem skuteczności terapii
– otyłość nierzadko jest objawem zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego lub innych układów i narządów: wiedza na temat ogólnego stanu zdrowia jest warunkiem prawidłowej diagnostyki i skutecznego leczenia
Krok drugi – diagnostyka:
– konsultacje lekarskie wykażą, jakie badania diagnostyczne mogą pomóc w rozpoznaniu przyczyn otyłości pacjenta
– badania laboratoryjne, a czasem także badania obrazowe, pozwalają ustalić źródło choroby
Krok trzeci – leczenie:
– w zależności od ustalonych przyczyn otyłości, planowane jest leczenie
– leczenie otyłości może obejmować zalecenia dietetyczne i dotyczące trybu życia, podjęcie leczenia ewentualnych innych schorzeń, będących przyczyną otyłości oraz wspomagające terapie farmakologiczne, a w razie potrzeby także pomoc psychologiczną
Krok czwarty – utrwalenie efektów:
– leczenie otyłości to dla pacjenta duży wysiłek, dlatego po pomyślnym zakończeniu terapii warto podjąć wysiłek znacznie mniejszy, ale niezbędny dla utrzymania ciała w dobrym stanie zdrowia przez wiele lat
– efekty leczenia można utrwalić poprzez dobre nawyki żywieniowe i zdrowy tryb życia, które w następstwie leczenia łatwiej będzie utrzymać, tak by stały się całkiem naturalne i nie wymagały ze strony pacjenta żadnych „ofiar”
8. Jakie środki może obejmować leczenie?
W terapii otyłości stosuje się trzy rodzaje metod leczniczych:
– modyfikację behawioralną, czyli opracowanie dla pacjenta takich wzorców zachowań (diety, ćwiczenia, nawyki), które ułatwią mu możliwie szybki powrót do zdrowia (redukcję masy ciała, złagodzenie objawów i powikłań otyłości);
– farmakoterapię, czyli zastosowanie leków wspomagających leczenie;
– zabiegi chirurgiczne, których celem jest redukcja nadmiaru tkanki tłuszczowej lub poprawa funkcjonowania układu pokarmowego.
9. Od czego zacząć?
Leczenie otyłości inicjuje konsultacja z lekarzem prowadzącym, który po rozmowie z pacjentem opracowuje listę niezbędnych badań diagnostycznych. Na podstawie analizy wyników badań lekarz opracowuje i przedstawia pacjentowi strategię leczenia. Informacji na temat pierwszej konsultacji lekarskiej udzielają rejestratorki medyczne Centrum Solutaris w Kędzierzynie-Koźlu i w Krapkowicach.
